คำศัพท์ :
ชุมนุมเทวดากลาวคําเชิญชวนเทวดาให มาชุมนุมกันเพื่อฟงธรรม ในโอกาสที่ พระสงฆสวดพระปริตร, เรียกเต็มวา “บทขัดชุมนุมเทวดา” หมายถึงบทสวด ที่โบราณาจารยประพันธขึ้น สําหรับให บุคคลหนึ่ง (ธรรมเนียมบัดนี้ ใหภิกษุรูป ที่นั่งอันดับ ๓) สวดนํา (เรียกวา “ขัดนํา”) กอนที่พระสงฆจะเริ่มสวดพระปริตร มี ขอความเปนคําเชิญชวนเทวดาทั่วทั้ง หมดใหมาฟงธรรมอันมีในบาลีภาษิต แหงพระปริตรที่จะสวดตอไปนั้น ดังคําลงทายวา “ธมฺมสฺสวนกาโล อยมฺภทนฺตา” (ทานผูเจริญทั้งหลาย นี้เปนเวลาที่จะฟง ธรรม) ดังนี้:
ก)
สําหรับ เจ็ดตํานาน “สรชฺชํ สเสนํ สพนฺธุ นรินฺทํ,
ปริตฺตานุภาโว สทา รกฺขตูติ.
ผริตฺวาน เมตฺตํ สเมตฺตา ภทนฺตา,
อวิกฺขิตฺตจิตฺตา ปริตฺตํ ภณนฺตุ.
สคฺเค กาเม จ รูเป คิริสิขรตเฏ จนฺตลิกฺเข วิมาเน,
ทีเป รฏเ จ คาเม ตรุวนคหเน เคหวตฺถุมฺหิ เขตฺเต,
ภุมฺมา จายนฺตุ เทวา ชลถลวิสเม ยกฺขคนฺธพฺพนาคา,
ติฏนฺตา สนฺติเก ยํ มุนิวรวจนํ สาธโว เม สุณนฺตุ.
ธมฺมสฺสวนกาโล อยมฺภทนฺตา,
ธมฺมสฺสวนกาโล อยมฺภทนฺตา,
ธมฺมสฺสวนกาโล อยมฺภทนฺตา.”
มีธรรมเนียมวา ถาเปนพระราชพิธี และสวดมนตในพระราชฐาน ใหขึ้นตน บทขัดตั้งแต “สรชฺชํ สเสนํ …” ถาเปน งานพิธีอื่น ใหเริ่มที่ “ผริตฺวาน เมตฺตํ …
ข) สําหรับ สิบสองตํานาน (มีเพิ่ม ๑ คาถา)
“สรชฺชํ สเสนํ สพนฺธุ นรินฺทํ,
ปริตฺตานุภาโว สทา รกฺขตูติ.
ผริตฺวาน เมตฺตํ สเมตฺตา ภทนฺตา,
อวิกฺขิตฺตจิตฺตา ปริตฺตํ ภณนฺตุ.
สมนฺตา จกฺกวาเฬสุ อตฺราคจฺฉนฺตุ เทวตา
สทฺธมฺมํ มุนิราชสฺส สุณนฺตุ สคฺคโมกฺขทํ.
สคฺเค กาเม จ รูเป คิริสิขรตเฏ จนฺตลิกฺเข วิมาเน,
ทีเป รฏเ จ คาเม ตรุวนคหเน เคหวตฺถุมฺหิ เขตฺเต,
ภุมฺมา จายนฺตุ เทวา ชลถลวิสเม ยกฺขคนฺธพฺพนาคา,
ติฏนฺตา สนฺติเก ยํ มุนิวรวจนํ สาธโว เม สุณนฺตุ.
ธมฺมสฺสวนกาโล อยมฺภทนฺตา,
ธมฺมสฺสวนกาโล อยมฺภทนฺตา,
ธมฺมสฺสวนกาโล อยมฺภทนฺตา.”
มีระเบียบวา ถาชุมนุมเทวดาแลว ทาย สวดมนต ตองสวดเทวตาอุยฺโยชนคาถา (คาถาสงเทวดากลับ คือบท “ทุกฺขปฺปตฺตา …”) จบแลว นิยมเติมบท “สพฺเพ พุทฺธา พลปฺปตฺตา…” ดวย จากนั้นก็สวด “ภวตุ สพฺพมงฺคลํ …” และ “นกฺขตฺตยกฺขภูตานํ …” (แตถาสวดในพิธีวันเดียว เชาหรือเพล ที่มีการถวายภัตตาหาร พอจบคาถาสง เทวดา และ “สพฺเพ พุทฺธา…” ก็ตอดวย ถวายพรพระ ตั้งแต “อิติป โส…” ไปเลย) แตถาไมชุมนุมเทวดา ก็ไมตองสวดคาถา สงเทวดากลับ; ดู ปริตร, ถวายพรพระ
ดู ปริตร, ถวายพรพระ