คำศัพท์ : คันธาระ

ชื่อแคว้นลำดับที่ ๑๕ ในบรรดา๑๖ แว่นแคว้นใหญ่ ที่เรียกว่ามหาชนบทแห่งชมพูทวีป ตั้งอยู่แถบลุ่มแม่น้ำสินธุ ตอนเหนือ ปัจจุบันอยู่ในเขตปากีสถานเริ่มแต่แคว้นปัญจาบภาคเหนือ คลุมไปถึงบางส่วนของประเทศอัฟกานิสถานรวมทั้งเมืองกันทหาร (Kandahar, สันนิษฐานว่าเลือนมาจากชื่อเดิมของแคว้นนี้ คือ Gandhara) ในพุทธกาลคันธาระมีนครหลวงชื่อ ตักสิลา ซึ่งเป็นนครที่รุ่งเรืองด้วยศิลปวิทยาต่างๆ มีพระราชาปกครอง พระนามว่า ปุกกุสาติ

ในพระไตรปิฎก คันธาระเป็นแคว้นใหญ่ มีชื่อเฉพาะตัว แต่เมื่อถึงยุคอรรถกถา คันธาระมักปรากฏชื่อรวมอยู่ด้วยกันกับแคว้นกัสมีระ โดยเรียกชื่อรวมกันว่า แคว้นกัสมีรคันธาระ (ในพระไตรปิฎก กัสมีระยังไม่มีชื่อปรากฏ) ซึ่งแสดงว่าดินแดนทั้งสองนี้อยู่ข้างเคียงติดต่อกันและในยุคนั้นเป็นอันเดียวกันทางการเมือง ต่อมา คันธาระถูกทำลายแม้แต่ชื่อก็เลือนหายไป เหลือแต่กัศมีระ (ปัจจุบันเขียน กัศมีร์, รูปสันสกฤตเดิมเป็น กศฺมีร, บาลีเป็น กสฺมีร, ในภาษาไทย บางทีเรียกเพี้ยนเป็นแคชเมียร์) ซึ่งในปัจจุบันปรากฏชื่อรวมอยู่ด้วยกันกับแคว้นชัมมู โดยเรียกชื่อรวมกันว่าชัมมูและกัศมีร์ (Jammu and Kashmir) และเป็นดินแดนที่เป็นกรณีพิพาทระหว่างอินเดียกับปากีสถานตลอดมาตั้งแต่ประเทศทั้งสองนั้นแบ่งแยกจากกันในปี ๒๔๙๐ (ค.ศ. 1947) กับทั้งจีนก็ได้ครอบครองแถบตะวันออกบางส่วนของกัศมีระ เกิดเป็นกรณีพิพาทกับอินเดียด้วย, สำหรับดินแดนส่วนที่เป็นของอินเดีย ซึ่งอยู่ใต้ส่วนที่พิพาทกันอยู่นั้น เรียกว่า รัฐชัมมูและกัศมีร์ เป็นรัฐเหนือสุดของอินเดีย มีเมืองหลวงชื่อว่าศรีนคร (Sri Nagar)
ดู ชมพูทวีป, ตักสิลา