คำศัพท์ : กายานุปัสสนา

การมีสติตามดูพร้อมด้วยปัญญารู้เห็นสภาวะของร่างกายเท่าทันอาการ ความเคลื่อนไหว สภาพองค์ประกอบ และความผันแปรเป็นไปตลอดจนแตกสลายของกาย ตามที่มันมีอยู่เป็นไปอย่างไรๆ มองเห็นความก่อเกิดขึ้นมาและความเสื่อมสลายไปในกาย ตระหนักต่อสภาวะที่มีอยู่ แค่รู้เท่าสติทัน ไม่ติดอิง ไม่ยึดเอา; (ตามแบบเรียนว่า; สติพิจารณากายเป็นอารมณ์ว่ากายนี้ก็สักว่ากาย ไม่ใช่สัตว์บุคคลตัวตนเราเขา)

กายานุปัสสนา แยกเป็น อานาปานบรรพ อิริยาปถบรรพ สัมปชัญญบรรพ ปฏิกูลมนสิการบรรพ ธาตุมนสิการบรรพ และ นวสีวถิกาบรรพ (= ๙ สีวถิกาบรรพ) ที่แยกย่อยเป็น ๙ จึงเป็น ๑๔ บรรพ; ข้อ ๑ ใน สติปัฏฐาน ๔