คำศัพท์ : กสิณ

“ทั้งหมด”, “ทั้งสิ้น”, “ลวน”, วัตถุที่ เปนอารมณอยางเดียวลวนในการเจริญกรรมฐาน เชน ถาใชปฐวีคือดิน ก็เปนปฐวีอยางเดียวลวน ไมมีอยางอื่นปน จึงเรียกวา “ปฐวีกสิณ”, ตามที่เรียนกัน บัดนี้ แปลกันวา วัตถุอันจูงใจ คือ จูงใจใหเขาไปผูกอยู, เปนชื่อของกรรมฐาน ที่ใชวัตถุของลวนหรือสีเดียวลวน สําหรับเพงเพื่อจูงจิตใหเปนสมาธิ มี ๑๐ อยาง คือ ภูตกสิณ ๔: ๑. ปฐวี ดิน ๒. อาโป น้ำ ๓. เตโช ไฟ ๔. วาโย ลม; วรรณกสิณ ๔: ๕. นีลํ สีเขียว ๖. ปตํ สีเหลือง ๗. โลหิตํ สีแดง ๘. โอทาตํ สีขาว; และ ๙. อาโลโก แสงสวาง ๑๐. อากาโส ที่วาง