คำศัพท์ : ธัมมานุปัสสนา

การมีสติตามดูพร้อมด้วยปัญญารู้เห็นสภาวธรรม ไม่ว่ากุศลอกุศล หรืออัพยากฤต เท่าทันการที่สภาวะนั้นๆ เกิดขึ้น เสื่อมไป หมดหายหรือเจริญไพบูลย์อย่างไรๆ ตระหนักต่อสภาวะที่มีอยู่ แค่รู้เท่าสติทัน ไม่ติดอิงไม่ยึดเอา; (ตามแบบเรียนว่า: สติกำหนดพิจารณาธรรมที่เป็นกุศลหรืออกุศล ที่บังเกิดกับใจเป็นอารมณ์ว่า ธรรมนี้ก็สักว่าธรรม ไม่ใช่สัตว์ บุคคล ตัว ตน เรา เขา)

ธัมมานุปัสสนา แยกเป็น ๕ บรรพ คือ นีวรณบรรพ ขันธบรรพ อายตนบรรพ โพชฌงคบรรพ และ สัจจบรรพ; ข้อ ๔ ใน สติปัฏฐาน ๔