ที่มา : พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลศัพท์ พิมพ์ครั้งที่ 31
[คลิก]
คำศัพท์ : โวการ
"ความแผกผัน", "ภาวะหลากหลาย", เป็นคำที่นิยมใช้ในพระอภิธรรมและคัมภีร์อธิบาย เช่น อรรถกถา เป็นต้น ในความหมายว่า ความหลากหลายหรือความเป็นไปต่างๆ แห่งขันธ์หรือขันธ์ที่ผันแปรหลากหลายเป็นไปต่างๆ โดยนัยหมายถึง ขันธ์ นั่นเอง, มักใช้แสดงลักษณะของ "ภพ" ซึ่งจำแนกได้เป็น ๓ ประเภท คือ เอกโวการภพ ภพที่มีขันธ์เดียว ได้แก่ อสัญญีภพ (มีรูปขันธ์เท่านั้น) จตุโวการภพ ภพที่มีสี่ขันธ์ ได้แก่ อรูปภพ (มีแต่นามขันธ์ ๔ คือ เวทนา สัญญา สังขาร และวิญญาณ) ปัญจโวการภพ ภพที่มีห้าขันธ์ ได้แก่ กามภพ และรูปภพที่นอกจากอสัญญีภพ (ในพระสุตตันตปิฎก มีเฉพาะนิทเทสและปฏิสัมภิทามัคค์ เท่านั้น ที่ใช้คำว่า โวการ หมายถึงขันธ์)