คำศัพท์ : ทิศหก

บุคคลประเภทตางๆ ที่เราตองเกี่ยวของสัมพันธ ดุจทิศที่อยูรอบตัวจัดเปน ๖ ทิศ ดังนี้ ๑. ปุรัตถิมทิส ทิศเบื้องหนา ไดแก บิดามารดา: บุตรธิดา พึงบํารุงมารดาบิดา ดังนี้ ๑. ทานเลี้ยงเรามาแลว เลี้ยงทานตอบ ๒. ชวยทํากิจของทาน ๓. ดํารงวงศสกุล ๔. ประพฤติตนใหเหมาะสมกับความเปนทายาท ๕. เมื่อทานลวงลับไปแลวทําบุญอุทิศใหทาน; มารดาบิดาอนุเคราะหบุตรธิดา ดังนี้ ๑. หามปรามจากความ ชั่ว ๒. ใหตั้งอยูในความดี ๓. ใหศึกษาศิลปวิทยา ๔. หาคูครองที่สมควรให ๕. มอบทรัพยสมบัติใหในโอกาสอันสม ควร ๒. ทักขิณทิส ทิศเบื้องขวา ไดแก ครูอาจารย: ศิษยพึงบํารุงครูอาจารย ดัง นี้ ๑. ลุกตอนรับแสดงความเคารพ ๒. เขาไปหา ๓. ใฝใจเรียน ๔. ปรนนิบัติ ๕. เรียนศิลปวิทยาโดยเคารพ; ครูอาจารย อนุเคราะหศิษยดังนี้ ๑. ฝกฝนแนะนําใหเปนคนดี ๒. สอนใหเขาใจแจมแจง ๓. สอนศิลปวิทยาใหสิ้นเชิง ๔. ยกยอง ใหปรากฏในหมูเพื่อน ๕. สรางเครื่องคุมกันภัยในสารทิศ คือ สอนใหศิษย ปฏิบัติไดจริง นําวิชาไปเลี้ยงชีพทําการงานได ๓. ปจฉิมทิส ทิศเบื้องหลัง ไดแก บุตรภรรยา: สามีพึงบํารุงภรรยาดัง นี้ ๑. ยกยองสมฐานะภรรยา ๒. ไมดูหมิ่น ๓. ไมนอกใจ ๔. มอบความเปนใหญในงานบานให ๕. หาเครื่องประดับมาใหเปนของขวัญตามโอกาส; ภรรยา อนุเคราะหสามี ดังนี้ ๑. จัดงานบานใหเรียบรอย ๒. สงเคราะหญาติมิตรทั้งสองฝายดวยดี ๓. ไมนอกใจ ๔. รักษา สมบัติที่หามาได ๕. ขยันไมเกียจครานในงานทั้งปวง ๔. อุตตรทิส ทิศเบื้องซาย ไดแก มิตรสหาย: พึงบํารุงมิตรสหาย ดังนี้ ๑. เผื่อแผแบงปน ๒. พูดจามีน้ําใจ ๓. ชวยเหลือเกื้อกูลกัน ๔. มีตนเสมอ รวมสุขรวมทุกขดวย ๕. ซื่อสัตยจริงใจตอกัน; มิตรสหายอนุเคราะห ตอบดังนี้ ๑. เมื่อเพื่อนประมาทชวย รักษาปองกัน ๒. เมื่อเพื่อนประมาทชวยรักษาทรัพยสมบัติของเพื่อน ๓. ในคราวมีภัยเปนที่พึ่งได ๔. ไมละทิ้งในยามทุกขยาก ๕. นับถือตลอดถึงวงศ ญาติของมิตร ๕. เหฏฐิมทิส ทิศเบื้องลาง ไดแก คนรับใชและคนงาน: นาย พึงบํารุงคนรับใชและคนงาน ดังนี้ ๑. จัดการงานใหทําตามกําลังความสามารถ ๒. ใหคาจางรางวัลสมควรแกงานและความเปนอยู ๓. จัดสวัสดิการดีมีชวยรักษาพยาบาลในยามเจ็บไข เปนตน ๔. ไดของแปลกๆ พิเศษมาก็แบงปนให ๕. ใหมีวันหยุดและพักผอนหยอนใจตามโอกาสอันควร; คนรับใชและคนงาน อนุเคราะหนายดังนี้ ๑. เริ่มทํางานกอน ๒. เลิกงานทีหลัง ๓. เอาแตของที่นายให ๔. ทําการงานใหเรียบรอยและดียิ่งขึ้น ๕. นําความดีของนายไปเผยแพร ๖. อุปริมทิส ทิศเบื้องบน ไดแก พระสงฆ สมณพราหมณ: คฤหัสถพึงบํารุง พระสงฆ ดังนี้ ๑. จะทําสิ่งใดก็ทําดวย เมตตา ๒. จะพูดสิ่งใดก็พูดดวยเมตตา ๓. จะคิดสิ่งใดก็คิดดวยเมตตา ๔. ตอนรับดวยความเต็มใจ ๕. อุปถัมภดวยปจจัย ๔; พระสงฆ อนุเคราะหคฤหัสถ ดังนี้ ๑. หามปรามจากความชั่ว ๒. ใหตั้งอยูในความดี ๓. อนุเคราะหดวยความปรารถนาดี ๔. ให ไดฟงสิ่งที่ยังไมเคยฟง ๕. ทําสิ่งที่เคยฟงแลวใหแจมแจง ๖. บอกทางสวรรค สอนวิธีดําเนินชีวิตใหประสบความสุข ความเจริญ
ดู คิหิวินัย