คำศัพท์ : มหาบุรุษลักษณะ

ลักษณะของมหาบุรุษ มี ๓๒ ประการ มาในมหาปทานสูตร แหงทีฆนิกายมหาวรรค และลักขณสูตรแหงทีฆนิกายปาฏิกวรรค พระสุตตันตปฎก โดยยอ คือ ๑. สุปติฏ ิตปาโท มีฝา พระบาทราบเสมอกัน ๒. เหฏาปาทตเลสุ จกฺกานิ ชาตานิ ลายพื้นพระบาทเปนจักร ๓. อายตปณฺหิ มีสนพระบาทยาว ( ถา แบง ๔, พระชงฆตั้งอยูในสวนที่ ๓) ๔. ทีฆงฺคุลิ มีนิ้วยาวเรียว (หมายถึงนิ้วพระหัตถและพระบาทดวย) ๕. มุทุตลนหตฺถปาโท ฝาพระหัตถและฝาพระบาทออนนุม ๖. ชาลหตฺถปาโท ฝาพระหัตถและฝาบาทมีลายดุจตาขาย ๗. อุสฺสงฺขปาโท มีพระบาทเหมือนสังขคว่ํา อัฐิขอพระ บาทตั้งลอยอยูหลังพระบาท กลับกลอก ไดคลอง เมื่อทรงดําเนินผิดกวาสามัญชน ๘. เอณิชงฺโฆ พระชงฆเรียวดุจแขง เนื้อทราย ๙. ิตโก ว อโนนมนฺโต อุโภหิ ปาณิตเลหิ ชณฺณุกานิ ปรามสติ เมื่อยืนตรงพระหัตถทั้งสองลูบจับถึงพระชานุ ๑๐. โกโสหิตวตฺถคุยฺโห มีพระคุยหะเรนอยูในฝก ๑๑. สุวณฺณวณฺโณ มีฉวีวรรณดุจสีทอง ๑๒. สุขุมจฺฉวิ พระฉวี ละเอียด ธุลีละอองไมติดพระกาย ๑๓. เอเกกโลโม มีเสนพระโลมาเฉพาะขุมละ เสนๆ ๑๔. อุทฺธคฺคโลโม เสนพระโลมาดําสนิทเวียนเปนทักษิณาวัฏมีปลายงอนขึ้นขางบน ๑๕. พฺรหฺมุชุคตฺโต พระกายตั้งตรงดุจทาวมหาพรหม ๑๖. สตฺตุสฺสโท มีพระมังสะอูมเต็มในที่ ๗ แหง ( คือ หลังพระหัตถทั้ง ๒, และหลังพระบาท ทั้ง ๒, พระอังสาทั้ง ๒, กับลําพระศอ) ๑๗. สีหปุพฺพฑฺฒกาโย มีสวนพระสรีรกายบริบูรณ (ล่ําพี) ดุจกึ่งทอนหนาแหงพญาราชสีห ๑๘. ปตนฺตรํโส พระปฤษฎางคราบเต็มเสมอกัน ๑๙. นิโคฺรธปริมณฺฑโล สวนพระกายเปนปริมณฑลดุจปริมณฑลแหงตนไทร (พระกายสูงเทากับวาของพระองค) ๒๐. สมวฏฏกฺขนฺโธ มีลําพระศอกลมงามเสมอตลอด ๒๑. รสคฺคสคฺคี มีเสนประสาทสําหรับ รับรสพระกระยาหารอันดี ๒๒. สีหหนุ มีพระหนุดุจคางแหงราชสีห ( โคงเหมือนวงพระจันทร) ๒๓. จตฺตาฬีส- ทนฺโต มีพระทนต ๔๐ ซี่ (ขางละ ๒๐ ซี่) ๒๔. สมทนฺโต พระทนตเรียบเสมอกัน ๒๕. อวิวรทนฺโต พระทนตเรียบสนิทมิ ไดหาง ๒๖. สุสุกฺกทาโ เขี้ยวพระทนต ทั้ง ๔ ขาวงามบริสุทธิ์ ๒๗. ปหูตชิวฺโห พระชิวหาออนและยาว (อาจแผปกพระนลาฏได) ๒๘. พฺรหฺมสโร กรวิกภาณี พระสุรเสียงดุจทาวมหาพรหม ตรัสมี สําเนียงดุจนกการเวก ๒๙. อภินีลเนตฺโต พระเนตรดําสนิท ๓๐. โคปขุโม ดวงพระเนตรแจมใสดุจตาลูกโคเพิ่งคลอด ๓๑. อุณฺณาภมุกนฺตเร ชาตา มีอุณาโลมระหวางพระโขนง เวียนขวาเปนทักษิณาวัฏ ๓๒.อุณฺหิสสีโส มีพระเศียรงามบริบูรณดุจประดับดวยกรอบพระพักตร
ดู อนุพยัญชนะ