คำศัพท์ : อนิทัสสนอัปปฏิฆรูป

รูปที่มองไม่เห็นและกระทบไม่ได้ คือรับรู้ไม่ได้ด้วยประสาทใดๆ ไม่ว่าจะด้วยจักษุ หรือด้วยโสตะ ฆานะ ชิวหา และกาย แต่เป็นธรรมารมณ์ อันรู้ด้วยใจ, ได้แก่สุขุมรูป ๑๖

รูปในชุดที่ใกล้เคียง และตรงข้าม อันพึงทราบไว้ด้วยกัน คือ

สนิทัสสนรูป รูปซึ่งมองเห็นได้ คือตามองเห็น มี ๑ ได้แก่รูปารมณ์ (หมายถึง วัณณะ คือสี), คู่กับ อนิทัสสนรูป รูปซึ่งมองไม่เห็น มี ๒๗ ได้แก่รูปอื่นนอกจากนั้น (มหาภูตรูป ๔ และอุปาทายรูปอีก ๒๓)

สัปปฏิฆรูป รูปซึ่งมีการกระทบได้ คือ รับรู้ทางประสาททั้ง ๕ ที่ตรงคู่กัน มี ๑๒ ได้แก่ปสาทรูป ๕ และวิสัยรูป ๗ (๗ คือ นับโผฏฐัพพะเป็น ๓ ได้แก่ ปฐวี เตโช และวาโย), คู่กับ อัปปฏิฆรูป รูปซึ่งกระทบไม่ได้ อันรับรู้ไม่ได้ทางประสาททั้ง ๕ มี ๑๖ ได้แก่รูปที่เหลือจากนั้น (คือสุขุมรูป ๑๖ นั่นเอง)
ดู สุขุมรูป, รูป ๒๘