คำศัพท์ : พุทธกิจ ๔๕ พรรษา

ในระหว่างเวลา ๔๕ ปีแห่งการบำเพ็ญพุทธกิจ พระพุทธเจ้าได้เสด็จไปประทับจำพรรษา ณ สถานที่ต่างๆ ซึ่งท่านได้ประมวลไว้พร้อมทั้งเหตุการณ์สำคัญบางอย่างอันควรสังเกต ดังนี้ พรรษาที่ ๑ ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน ใกล้กรุงพาราณสี (โปรดพระเบญจวัคคีย์) พ. ๒, ๓, ๔ พระเวฬุวันกรุงราชคฤห์ (ระยะประดิษฐานพระศาสนา เริ่มแต่โปรดพระเจ้าพิมพิสารได้อัครสาวก ฯลฯ เสด็จนครกบิลพัสดุ์ครั้งแรก ฯลฯ อนาถบิณฑิกเศรษฐีเป็นอุบาสกถวายพระเชตวัน; ถ้าถือตามพระวินัยปิฎก พรรษาที่ ๓ น่าจะประทับที่พระ เชตวัน นครสาวัตถี) พ. ๕ กูฏาคารในป่ามหาวัน นครเวสาลี (โปรดพุทธบิดาปรินิพพานที่กรุงกบิลพัสดุ์ โปรดพระญาติที่วิวาทเรื่องแม่น้ำโรหิณี มหาปชาบดีผนวช เกิดภิกษุณีสงฆ์) พ. ๖ มกุลบรรพต (ยมกปาฏิหาริย์ที่นครสาวัตถีหลังพรรษานี้) พ. ๗ ดาวดึงสเทวโลก (แสดงพระอภิธรรมโปรดพระพุทธมารดา) พ. ๘เภสกลาวัน ใกล้เมืองสุงสุมารคีรี แคว้นภัคคะ (พบนกุลบิดาและนกุลมารดา) พ. ๙ โฆสิตาราม เมืองโกสัมพี พ. ๑๐ ป่าตำบลปาริเลยยกะ ใกล้เมืองโกสัมพี (คราวที่ภิกษุชาวเมืองโกสัมพีทะเลาะกัน) พ. ๑๑ หมู่บ้านพราหมณ์ชื่อเอกนาลา พ. ๑๒ เมืองเวรัญชา พ. ๑๓ จาลิยบรรพต พ. ๑๔ พระเชตวัน (พระราหุลอุปสมบทคราวนี้) พ. ๑๕ นิโครธาราม นครกบิลพัสดุ์ พ. ๑๖ เมืองอาฬวี (ทรมานอาฬวกยักษ์) พ. ๑๗ พระเวฬุวัน นครราชคฤห์ พ. ๑๘, ๑๙ จาลิยบรรพต พ. ๒๐ พระเวฬุวัน นครราชคฤห์ (หลังจากประทับที่สาวัตถี โปรดมหาโจรองคุลิมาลแล้วเสด็จมาทรงจำพรรษาที่ราชคฤห์, พระอานนท์ได้รับหน้าที่เป็นพุทธอุปัฏฐากประจำ) พ. ๒๑–๔๔ ประทับสลับไปมาณ พระเชตวัน กับบุพพาราม พระนครสาวัตถี (รวมทั้งคราวก่อนนี้ด้วย อรรถกถาว่าพระพุทธเจ้าประทับที่เชตวนาราม ๑๙ พรรษา ณ บุพพาราม ๖ พรรษา) พ. ๔๕ เวฬุวคาม ใกล้นครเวสาลี