คำศัพท์ :
ที่มา : พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลธรรม พิมพ์ครั้งที่ 34 [คลิก]
คำศัพท์ : มหาภูต ๔

มหาภูต หรือ ภูตรูป ๔ ( Mahàbhåta: the Four Primary Elements; primary matter )
1.ปฐวีธาตุ (สภาวะที่แผไปหรือกินเนื้อที่, สภาพอันเปนหลักที่ตั้งที่อาศัยแหงสหชาตรูป เรียก สามัญวา ธาตุแขนแข็ง หรือ ธาตุดิน — Pañhavã-dhàtu: element of extension; solid element; earth)
2.อาโปธาตุ (สภาวะที่เอิบอาบหรือดูดซึม หรือซานไป ขยายขนาด ผนึก พูนเขาดวยกัน เรียก สามัญวา ธาตุเหลว หรือ ธาตุน้ำ — âpo-dhàtu: element of cohesion; liquid element; water)
3.เตโชธาตุ (สภาวะที่ทําใหรอน เรียกสามัญวา ธาตุไฟ — Tejo-dhàtu: element of heat or radiation; heating element; fire)
4.วาโยธาตุ (สภาวะที่ทําใหสั่นไหว เคลื่อนที่ และค้ำจุน เรียกสามัญวา ธาตุลม — Vàyo-dhàtu: element of vibration or motion; air element; wind)

สี่อยางนี้ เรียกอีกอยางหนึ่งวา ธาตุ ๔ (ในคัมภีรชั้นหลัง มี 2–3 แหง เรียกวา มหาภูตรูป ๔)