คำศัพท์ : ปัจจัย ๒๔

(ลักษณะหรืออาการแหงความสัมพันธระหวางสิ่งทั้งหลาย ที่สิ่งหนึ่งหรือ สภาวธรรมอยางหนึ่ง เปนองคประกอบที่ชวยเอื้อ เกื้อหนุน ค้ําจุน เปนเหตุ หรือเปนเงื่อนไข ให สิ่งอื่น หรือสภาวธรรมอยางอื่น เกิดขึ้น คงอยู หรือเปนไปอยางใดอยางหนึ่ง — Paccaya: condition; mode of conditionality or relation)
1.เหตุปจจัย (ปจจัยโดยเปนเหตุ — Hetu-paccaya: root condition)
2.อารัมมณปจจัย (ปจจัยโดยเปนอารมณ — ârammaõa-paccaya: object condition)
3.อธิปติปจจัย (ปจจัยโดยเปนเจาใหญ — Adhipati-paccaya: predominance condition)
4.อนันตรปจจัย (ปจจัยโดยเปนภาวะตอเนื่องไมมีชองระหวาง — Anantara-paccaya: immediacy condition)
5.สมนันตรปจจัย ( ปจจัยโดยเปนภาวะตอเนื่องทันที — Samanantara-paccaya: contiguity condition)
6.สหชาตปจจัย (ปจจัยโดยเกิดรวมกัน — Sahajàta-paccaya: connascence condition)
7.อัญญมัญญปจจัย (ปจจัยโดยอาศัยซึ่งกันและกัน — A¤¤ama¤¤a-paccaya: mutuality condition)
8.นิสสยปจจัย (ปจจัยโดยเปนที่อาศัย — Nissaya-paccaya: dependence condition)
9.อุปนิสสยปจจัย ( ปจจัยโดยเปนเครื่องหนุนหรือกระตุนเรา — Upanissaya-paccaya: decisive-support condition; inducement condition)
10. ปุเรชาตปจจัย (ปจจัยโดยเกิดกอน — Purejàta-paccaya: prenascence condition)
11. ปจฉาชาตปจจัย (ปจจัยโดยเกิดทีหลัง — Pacchàjàta-paccaya: postnascence condition)
12. อาเสวนปจจัย (ปจจัยโดยการซ้ําบอยหรือทําใหชิน — âsevana-paccaya: repetition condition)
13. กรรมปจจัย (ปจจัยโดยเปนกรรมคือเจตจํานง — Kamma-paccaya: kamma condition)
14. วิปากปจจัย (ปจจัยโดยเปนวิบาก — Vipàka-paccaya: kamma-result condition)
15. อาหารปจจัย (ปจจัยโดยเปนอาหาร คือเปนเครื่องหลอเลี้ยง — âhàra-paccaya: nutriment condition)
16. อินทรียปจจัย (ปจจัยโดยเปนเจาการ — Indriya-paccaya: faculty condition)
17. ฌานปจจัย (ปจจัยโดยภาวะจิตที่เปนฌาน — Jhàna-paccaya: absorption condition)
18. มรรคปจจัย (ปจจัยโดยเปนมรรค — Magga-paccaya: path condition)
19. สัมปยุตตปจจัย (ปจจัยโดยประกอบกัน — Sampayutta-paccaya: association condition)
20. วิปปยุตตปจจัย (ปจจัยโดยแยกตางหากกัน — Vippayutta-paccaya: dissociation condition)
21. อัตถิปจจัย (ปจจัยโดย[ตอง]มีอยู — Atthi-paccaya: presence condition)
22. นัตถิปจจัย (ปจจัยโดย[ตอง]ไมมีอยู — Natthi-paccaya: absence condition)
23. วิคตปจจัย (ปจจัยโดย[ตอง]ปราศไป — Vigata-paccaya: disappearance condition)
24. อวิคตปจจัย (ปจจัยโดย[ตอง]ไมปราศไป — Avigata-paccaya: non-disappearance condition)

ปจจัย 24 นี้ เปนสาระของคําอธิบายทั้งหมดในคัมภีรปฏฐานแหงพระอภิธรรมปฎก คือ พระไตรปฎกบาลี 6 เลม ตั้งแตเลม 40 ถึงเลม 45