คำศัพท์ : วิโมกข์ ๘

วิโมกข 8 (ความหลุดพน, ภาวะที่จิตปลอดพนจากสิ่งรบกวนและนอมดิ่งเขาไปใน อารมณนั้นๆ อยางปลอยตัวหรือปลอดตัวเต็มที่ ซึ่งเปนไปในขั้นตอนตางๆ — Vimokkha : liberations; the eight stages of release)
1.ผูมีรูป มองเห็นรูปทั้งหลาย (ไดแก รูปฌาน 4 ของผูไดฌานโดยเจริญกสิณที่กําหนดวัตถุในกายของตน เชน สีผม — Remaining in the Fine-Material Sphere, one perceives corporeal forms.)
2.ผูมีอรูปสัญญาภายใน มองเห็นรูปทั้งหลายภายนอก (ไดแก รูปฌาน 4 ของผูไดฌานโดยเจริญกสิณกําหนดอารมณภายนอก — Not perceiveing internal corporeal forms, one perceives corporeal forms externally.)
3.ผูนอมใจดิ่งไปวา “งาม” (ไดแก ฌานของผูเจริญวรรณกสิณ กําหนดสีที่งาม หรือเจริญอัปปมัญญา — One is intent on the thought, “It is beautiful”.)
4.เพราะลวงเสียซึ่งรูปสัญญาโดยประการทั้งปวง เพราะปฏิฆสัญญาดับไป เพราะไมใสใจนานัตตสัญญา จึงเขาถึงอากาสานัญจายตนะ โดยมนสิการวาอากาศหาที่สุดมิได (— One attains and abides in the Sphere of Unbounded Space.)
5.เพราะลวงเสียซึ่งอากาสานัญจายตนะโดยประการทั้งปวง จึงเขาถึงวิญญาณัญจายตนะ โดยมนสิการวา วิญญาณหาที่สุดมิได (— One attains and abides in the Sphere of Unbounded Consciousness.)
6.เพราะลวงเสียซึ่งวิญญาณัญจายตนะโดยประการทั้งปวง จึงเขาถึงอากิญจัญญายตนะ โดย มนสิการวา ไมมีอะไรเลย (— One attains and abides in the Sphere of Nothingness.)
7.เพราะลวงเสียซึ่งอากิญจัญญายตนะโดยประการทั้งปวง จึงเขาถึงเนวสัญญานาสัญญายตนะ อยู (— One attains and abides in the Sphere of Neither-Perception-Nor-Nonperception.)
8.เพราะลวงเสียซึ่งเนวสัญญานาสัญญายตนะโดยประการทั้งปวง จึงเขาถึงสัญญาเวทยิตนิโรธ อยู (— One attains and abides in the Cessation of Perception and Feeling.)