คำศัพท์ :
ที่มา : พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลธรรม พิมพ์ครั้งที่ 34 [คลิก]
คำศัพท์ : ปฏิสัมภิทา ๔

ปฏิสัมภิทา 4 ( ปญญาแตกฉาน — Pañisambhidà: analytic insight; penetrating insight; discrimination)
1.อัตถปฏิสัมภิทา (ปญญาแตกฉานในอรรถ, ปรีชาแจงในความหมาย, เห็นขอธรรมหรือ ความยอ ก็สามารถแยกแยะอธิบายขยายออกไปไดโดยพิสดาร เห็นเหตุอยางหนึ่ง ก็สามารถคิด แยกแยะกระจายเชื่อมโยงตอออกไปไดจนลวงรูถึงผล — Attha-pañisambhidà: discrimination of meanings; analytic insight of consequence)
2.ธัมมปฏิสัมภิทา (ปญญาแตกฉานในธรรม, ปรีชาแจงในหลัก, เห็นอรรถาธิบายพิสดาร ก็ สามารถจับใจความมาตั้งเปนกระทูหรือหัวขอได เห็นผลอยางหนึ่ง ก็สามารถสืบสาวกลับไปหาเหตุ ได — Dhamma-pañisambhidà: discrimination of ideas; analytic insight of origin)
3.นิรุตติปฏิสัมภิทา (ปญญาแตกฉานในนิรุกติ, ปรีชาแจงในภาษา, รูศัพท ถอยคําบัญญัติ และภาษาตางๆ เขาใจใชคําพูดชี้แจงใหผูอื่นเขาใจและเห็นตามได — Nirutti-pañisambhidà: discrimination of language; analytic insight of philology)
4.ปฏิภาณปฏิสัมภิทา (ปญญาแตกฉานในปฏิภาณ, ปรีชาแจงในความคิดทันการ, มีไหวพริบ ซึมซาบในความรูที่มีอยู เอามาเชื่อมโยงเขาสรางความคิดและเหตุผลขึ้นใหม ใชประโยชนไดสบ เหมาะ เขากับกรณีเขากับเหตุการณ — Pañibhàõa-pañisambhidà: discrimination of sagacity; analytic insight of ready wit; initiative, creative and applicative insight)