คำศัพท์ : ธรรม ๔

ธรรม 4 (ธรรมทั้งปวงประดามี จัดประเภทตามลักษณะความสัมพันธที่มนุษยพึง ปฏิบัติหรือเกี่ยวของเปน 4 จําพวก อันสอดคลองกับหลักอริยสัจจ 4 และกิจในอริยสัจจ 4 — Dhamma: all dhammas [states, things] classified into 4 categories according as they are to be rightly treated)
1.ปริญไญยธรรม = ธรรมที่เขากับกิจในอริยสัจจขอที่ 1 คือ ปริญญา (ธรรมอันพึงกําหนดรู, สิ่งที่ควรรอบรู หรือรูเทาทันตามสภาวะของมัน ไดแก อุปาทานขันธ์ 5 กลาวคือ ทุกขและสิ่งทั้งหลายที่อยูในจําพวกที่เปนปญหาหรือเปนที่ตั้งแหงปญหา — Pari¤¤eyya-dhamma: things to be fully understood, i.e. the five aggregates of existence subject to clinging)
2.ปหาตัพพธรรม = ธรรมที่เขากับกิจในอริยสัจจขอที่ 2 คือ ปหานะ (ธรรมอันพึงละ, สิ่งที่จะ ตองแกไขกําจัดทําใหหมดไป วาโดยตนตอรากเหงา ไดแก อวิชชา และภวตัณหา กลาวคือธรรม จําพวกสมุทัยที่กอใหเกิดปญหาเปนสาเหตุของทุกข หรือพูดอีกอยางหนึ่งวา อกุศลทั้งปวง — Pahàtabba-dhamma: things to be abandoned, i.e. ignorance and craving for being)
3.สัจฉิกาตัพพธรรม = ธรรมที่เขากับกิจในอริยสัจจขอที่ 3 คือ สัจฉิกิริยา (ธรรมอันพึงประจักษแจง, สิ่งที่ควรไดควรถึงหรือควรบรรลุ ไดแก วิชชา และ วิมุุตติ เมื่อกลาวโดยรวบยอด คือ นิโรธ หรือนิพพาน หมายถึงธรรมจําพวกที่เปนจุดหมาย หรือเปนที่ดับหายสิ้นไปแหงทุกข หรือปญหา — Sacchikàtabba-dhamma: things to be realized, i.e. true knowledge and freedom or liberation)
4.ภาเวตัพพธรรม = ธรรมที่เขากับกิจในอริยสัจจขอที่ 4 คือ ภาวนา (ธรรมอันพึงเจริญหรือ พึงปฏิบัติบําเพ็ญ, สิ่งที่จะตองปฏิบัติหรือลงมือทํา ไดแก ธรรมที่เป็นมรรค โดยเฉพาะสมถะ และวิปสสนา กลาวคือ ประดาธรรมที่เปนขอปฏิบัติหรือเปนวิธีการที่จะทําหรือดําเนินการเพื่อให บรรลุจุดหมายแหงการสลายทุกขหรือดับปญหา — Bhàvetabba-dhamma: things to be developed, i.e. tranquillity and insight, or, in other words, the Noble Eightfold Path)