คำศัพท์ : ธรรมสมาธิ ๕

ธรรมสมาธิ 5 (ธรรมที่ทําใหเกิดความมั่นสนิทในธรรม เกิดความมั่นใจในการปฏิบัติธรรมถูกตอง กําจัดความของใจสงสัยเสียได เมื่อเกิดธรรมสมาธิ คือความมั่นสนิทในธรรม ก็จะเกิดจิตตสมาธิคือความตั้งมั่นของจิต — Dhamma-samàdhi: concentration of the Dhamma; virtues making for firmness in the Dhamma)
1. ปราโมทย (ความชื่นบานใจ ราเริงสดใส — Pàmojja: cheerfulness; gladness; joy)
2. ปติ (ความอิ่มใจ, ความปลื้มใจ — Pãti: rapture; elation)
3. ปสสัทธิ (ความสงบเย็นกายใจ, ความผอนคลายรื่นสบาย — Passaddhi: tranquillity; relaxedness)
4. สุข (ความรื่นใจไรความของขัด — Sukha: happiness)
5. สมาธิ (ความสงบอยูตัวมั่นสนิทของจิตใจ ไมมีสิ่งรบกวนเราระคาย — Samàdhi: concentration)

ธรรม หรือคุณสมบัติ 5 ประการนี้ตรัสไวทั่วไปมากมาย เมื่อทรงแสดงการปฏิบัติธรรมที่กาวมาถึงขั้นเกิดความสําเร็จชัดเจน ตอจากนี้ ผูปฏิบัติจะเดินหนาไปสูการบรรลุผลของสมถะ (คือไดฌาน) หรือของวิปสสนา แลวแตกรณีดังนั้น จึงใชเปนเครื่องวัดผลการปฏิบัติขั้นตอนในระหวางไดดีและเปนธรรมหรือคุณสมบัติสําคัญของจิตใจที่ทุกคนควรทําใหเกิดมีอยูเสมอ